Anoreksija (Anorexia nervosa) je psihički poremećaj, koji se karakteriše poremećajem u ishrani, koji se manifestuje niskom telesnom težinom, opsesivnim strahom od gojenja i potpunom poremećenom percepcijom i idejom o savršenom telu.
Ono što je karakteristično za anoreksiju jeste:
- Gubitak telesne težine, koji dovodi do održavanja telesne težine, koja je nekih 15% niža od očekivane za taj uzrast,
- Intezivni strah od dobijanja u težini, čak i kad je težina ispod normale,
- Poremećaj u načinu na koji osoba doživljava svoju telesnu težinu ili sopstveno telo,
- Odsustvo menstruacije (sekundarna amenoreja) najmanje tri meseca za redom, kada bi se inače i ciklus očekivao.
 |
| Foto: eKlinika |
Oblici anoreksije:
Najčešće se javljaju dva oblika anoreksije:
Restriktivni tip- Osoba je na restriktivnoj dijeti ili se izgladnjuje, a često se bavi i preteranom fizičkom aktivnošću.
Purgativni tip- Pored izgladnjivanja, osobe sa ovim tipom anoreksije često sprovode čišćenje ono malo hrane koju su pojele i to povraćanjem i upotrebom laksativa i diuretika.
U vezi psiholoških faktora koji doprinose nastanku poremećaja, potencira se rani dijadni odnos majke i deteta. O majkama anoreksičnih osoba, govori se kao o osobama bez dovoljno empatskog sluha za autentične potrebe svojih kćerki, koje brinu o njima u skladu sa vlastitim potrebama. Dete doživljava sebe, kao produžetak njegove majke, a ne kao centar autonomije sa svojim vlastitim pravima. Ove majke nisu na bilo koji način upadljive i devijantne, već se problemi u interakciji odvijaju na suptilnom nivou, one su na suptilan način dominantne i kontrolišuće. Moglo bi se istaći i da se uvek u pozadini anoreksije nervoze nalazi problem identiteta. Roditelji zbog svoje anksioznosti deluju nametljivo i preterano kontrolišu dete čineći ga zavisnim, utiču na razvoj „lažne slike o sebi“, a zbog ranjivosti deteta i nesposobnosti da izrazi emocije, što postaje vidljivo u adolescenciji, koja je sama po sebi složen period, i zbog zbrke u prepoznavanju signala iz tela, nastaje poremećaj. Porodice „anoreksičnih“ su neupadljive i ne razlikuju se mnogo od drugih porodica. Roditelji izgledaju kao mirni ljudi u standardnim brakovima, sa težnjom da zadovolje sve društvene norme. Može se zapaziti da su ove porodice umrežene, prezaštićujuće, sa težnjom ka izbegavanju konflikta i stvaranju koalicije sa pacijentom od strane jednog ili drugog roditelja. Devojčica izbegava konflikte sa roditeljima, trudeći se da ispuni njihove želje. Roditelji takođe, izbegavaju konflikte i međusobno i sa svojom decom izbegavajući da vide problem. Majke su vrlo često u ulozi žrtve i dobročiniteljke, a zapravo su vrlo dominantne i kritične. U pogledu dece, preterano su zaštićujuće, vrlo zahtevne i nesposobne da svoju kćerku dožive kao osobu za sebe. Očevi se pominju kao „periferne“ figure, kao površno brižni i podržavajući.
Simptomi anoreksije:
Simptomi kod devojčica se mogu prepoznati kao intezivni strah od dobijanja na težini, koji se pretvara u fobiju prema hrani (izbegavanje obroka praćeno izraženom napetošću i akcijama u svrhu neunošenja hrane, korišćenje laksativa, diuretika ili antidepresiva (u svrhu smanjenja apetita). Dosta devojčica pate od opsesivno-kompulzivnog poremećaja, često peru ruke, seckanje hrane na male komade, odbijanje hranjenja u prisustvu drugih osoba, upadljivo je ponašanje koje vodi perfekcionizmu. Postoji loša seksualna i socijalna prilagođenost. Dolazi do atrofije mišića i oticanja istih. U školi su uglavnom odlični đaci, a često mogu imati i odlična postignuća u sportu, koja su moguća zahvaljujući perfkecionizmu koji ih karakteriše. Kod osoba sa anoreksijom, mogu postojati i ponašanja kao što je skrivanje hrane, izazivanje povraćanja, nošenje hrane sa sobom ili pak opsesivno spremanja hrane za druge, a pored toga, te devojčice se bave preteranom dnevnom aktivnošću. Znaci koji spolja mogu ukazati na ovaj problem su veoma izmršaveli fizički izgled, kao i napor da se to prekrije putem odeće i šminke, bledo-žuta, suva koža, često prekrivena dugim dlačicama na rukama i na leđima (radi se o lanugo dlačicama, finim i mekanim i najčešće nepigmentiranim), kosa je mekana i paperijasta, nokti su krti i lako se lome. Stopala i šake su hladne, krvni pritisak je snižen, usporen je puls, osećaj lupanja srca (palpitacije), javljaju se glavobolje i vrtoglavice. Telesna temperatura je niža od normalne. Kod anoreksične osobe životni dinamizmi su sniženi, kao i nagonske težnje, postoji neprijateljski odnos prema sebi i svetu. Agresija, koja je blokirana i neispoljena, okreće se ka unutra i kreira depresiju. Agresija je energija neophodna za život. Onaj ko potiskuje agresiju, zapravo potiskuje svoju energiju i zaustavlja aktivnost. Agresivnost usmerena prema samom sebi, najjasniji izraz nalazi u suicidu. Depresija inače predstavlja stanjima koja ne afirmišu život, kao što je apatija, krutost, usamljenost, razmišljanje o smrti.
Purgativni tip- Pored izgladnjivanja, osobe sa ovim tipom anoreksije često sprovode čišćenje ono malo hrane koju su pojele i to povraćanjem i upotrebom laksativa i diuretika.
Uzroci anoreksije:
Neka istraživanja ukazuju na to da geni mogu predodrediti anoreksiju, većina istraživanja veruje da su ključni psihološki uzroci. Osobe koje boluju od anoreksije imaju nizak nivo samopoštovanja.
- Javlja se između 12. i 25. godine, najčešće između 14. i 18. godine,
- Kod 0,3 - 0,5% mladih žena i oko 1% adolescenata,
- 90-95% žene zbog socijalizacije,
- Češće se javlja u zapadnoj kulturi,
- Češće u svetu mode i baleta,
- Često se devojke opisuju kao dobre devojke, koje se pristojno vladaju, savesne su, tihe, perfekcionisti, baš kao i porodice iz kojih dolaze.
U vezi psiholoških faktora koji doprinose nastanku poremećaja, potencira se rani dijadni odnos majke i deteta. O majkama anoreksičnih osoba, govori se kao o osobama bez dovoljno empatskog sluha za autentične potrebe svojih kćerki, koje brinu o njima u skladu sa vlastitim potrebama. Dete doživljava sebe, kao produžetak njegove majke, a ne kao centar autonomije sa svojim vlastitim pravima. Ove majke nisu na bilo koji način upadljive i devijantne, već se problemi u interakciji odvijaju na suptilnom nivou, one su na suptilan način dominantne i kontrolišuće. Moglo bi se istaći i da se uvek u pozadini anoreksije nervoze nalazi problem identiteta. Roditelji zbog svoje anksioznosti deluju nametljivo i preterano kontrolišu dete čineći ga zavisnim, utiču na razvoj „lažne slike o sebi“, a zbog ranjivosti deteta i nesposobnosti da izrazi emocije, što postaje vidljivo u adolescenciji, koja je sama po sebi složen period, i zbog zbrke u prepoznavanju signala iz tela, nastaje poremećaj. Porodice „anoreksičnih“ su neupadljive i ne razlikuju se mnogo od drugih porodica. Roditelji izgledaju kao mirni ljudi u standardnim brakovima, sa težnjom da zadovolje sve društvene norme. Može se zapaziti da su ove porodice umrežene, prezaštićujuće, sa težnjom ka izbegavanju konflikta i stvaranju koalicije sa pacijentom od strane jednog ili drugog roditelja. Devojčica izbegava konflikte sa roditeljima, trudeći se da ispuni njihove želje. Roditelji takođe, izbegavaju konflikte i međusobno i sa svojom decom izbegavajući da vide problem. Majke su vrlo često u ulozi žrtve i dobročiniteljke, a zapravo su vrlo dominantne i kritične. U pogledu dece, preterano su zaštićujuće, vrlo zahtevne i nesposobne da svoju kćerku dožive kao osobu za sebe. Očevi se pominju kao „periferne“ figure, kao površno brižni i podržavajući.
Simptomi kod devojčica se mogu prepoznati kao intezivni strah od dobijanja na težini, koji se pretvara u fobiju prema hrani (izbegavanje obroka praćeno izraženom napetošću i akcijama u svrhu neunošenja hrane, korišćenje laksativa, diuretika ili antidepresiva (u svrhu smanjenja apetita). Dosta devojčica pate od opsesivno-kompulzivnog poremećaja, često peru ruke, seckanje hrane na male komade, odbijanje hranjenja u prisustvu drugih osoba, upadljivo je ponašanje koje vodi perfekcionizmu. Postoji loša seksualna i socijalna prilagođenost. Dolazi do atrofije mišića i oticanja istih. U školi su uglavnom odlični đaci, a često mogu imati i odlična postignuća u sportu, koja su moguća zahvaljujući perfkecionizmu koji ih karakteriše. Kod osoba sa anoreksijom, mogu postojati i ponašanja kao što je skrivanje hrane, izazivanje povraćanja, nošenje hrane sa sobom ili pak opsesivno spremanja hrane za druge, a pored toga, te devojčice se bave preteranom dnevnom aktivnošću. Znaci koji spolja mogu ukazati na ovaj problem su veoma izmršaveli fizički izgled, kao i napor da se to prekrije putem odeće i šminke, bledo-žuta, suva koža, često prekrivena dugim dlačicama na rukama i na leđima (radi se o lanugo dlačicama, finim i mekanim i najčešće nepigmentiranim), kosa je mekana i paperijasta, nokti su krti i lako se lome. Stopala i šake su hladne, krvni pritisak je snižen, usporen je puls, osećaj lupanja srca (palpitacije), javljaju se glavobolje i vrtoglavice. Telesna temperatura je niža od normalne. Kod anoreksične osobe životni dinamizmi su sniženi, kao i nagonske težnje, postoji neprijateljski odnos prema sebi i svetu. Agresija, koja je blokirana i neispoljena, okreće se ka unutra i kreira depresiju. Agresija je energija neophodna za život. Onaj ko potiskuje agresiju, zapravo potiskuje svoju energiju i zaustavlja aktivnost. Agresivnost usmerena prema samom sebi, najjasniji izraz nalazi u suicidu. Depresija inače predstavlja stanjima koja ne afirmišu život, kao što je apatija, krutost, usamljenost, razmišljanje o smrti.
Postavljanje dijagnoze:
Procena anoreksije uključuje ispitivanje psihičkog i fizičkog stanja obolelog, trenutno raspoloženje i sadržaj misli (s naglaskom na stavove o telesnoj težini i obrascima ishrane), okolnosti u kojima se osoba nalazi, dosadašnje bolesti, sadašnje simptome i porodičnu anamnezu. Anoreksija je očita na osnovu karakterističnih simptoma i znakova, gubitka više od 15% telesne težine, kod mlade osobe. koja se boji debljine, gubi menstruaciju, poriče bolest. Za dijagnozu je ključno otkrivanje "straha od debljine", kojeg gubitak težine ne ublažava.
Težinu bolesti određujemo prema indeksu telesne težine (BMI).
Kod blagog oblika bolesti: BMI je veći od 17,
Kod umerenog oblika bolesti: BMI je između 16 i 16.99,
Kod ozbiljnog oblik bolesti: BMI je između 15 i 15.99,
Kod ekstremnog oblika bolesti: BMI je manji od 15.
Lečenje anoreksije:
Što je raniji početak lečenja, to su bolji rezultati. Kada se anoreksija dijagnostikuje, lečenje se sprovodi timski, uključuje se psihijatar, internista-endokrinolog i nutricionista, koji će pomoći da se na najbolji način prevlada ova bolest. Lečenje se može odvijati u stacionarnoj zdravstvenoj ustanovi ili ambulantno. Primenjuje se medikamentozna terapija i psihoterapija (kognitivno-bihejvioralna), individualno savetovanje, grupna terapija, porodična terapija, edukacija o vežbanju i ishrani. Prvi korak u postizanju potpunog oporavka od poremećaja u ishrani je ulazak u odgovarajući program lečenja. Zdrava ishrana, kao i fizička aktivnost, mogu pomoći oboleloj osobi, ali prevashodno da bude pod nadzorom stručnog lica.
Nije uobičajeno da se od psihičkih bolesti često umire, ali anoreksija je bolest, koja abnormalno utiče na metabolizam u organizmu i na sve organe u telu, što čini telo neotpornim i slabim. Kod težih oblika anoreksije, lečenje traje 2-6 godina i više od 50 % pacijentkinja se nikada ne izleči, jer ne prihvate da imaju problem ni kada teže svega 25 kilograma. Te osobe uglavnom završavaju u jedinicama intenzivne nege.
Svaka peta osoba sa dijagnostikovanim oboljenjem anoreksije, umre sa izuzetno teškim zdravstvenim problemima.
0 Коментари